Kredi kriterlerine değişiklik önerisi
Birçok aile için kirada yaşamak bir seçimden ziyade bir zorunluluğa dönüştü. Mevcut konut kredisi kriterlerine göre, ilk kez konut alacakların kredi alabilmeleri için belli bir depozito ve yeterli gelir güvencesi sağlamaları gerekiyor. Bir çok başvuru sahibi, kira ödemekten birikim yapamıyor olduğundan, depozito bedellerini biriktirmeleri hayli zor olmaktadır. Bu da zorunlu olarak hayatlarını kiracı olarak sürdürmeleri sonucunu doğurmaktadır.
İktidar partisinin liderlik adaylarından Liz Truss, bu darboğazı aşmaya yönelik milyonlarca kiracıya umut olacak planlarını açıkladı. Buna göre, kiracıların kredi koşullarını karşılayabilmelerine yönelik olarak o güne kadarki kira ödemelerinin de hesaba katılmasına imkan tanınacak. Bu, milyonlarca kişinin ilk kez konut sahibi olmasına ve beraberinde pazarda büyük bir değişime neden olabilir. Ev alım koşulları daha uygun hale gelirken kiracı talebi azalıp, konut talebi artacaktır. Yatırımcılar için bunun tam etkilerini şimdiden kestirmek güç. Ancak teoride, özellikle daha küçük evlere olan talep artışıyla beraber konut fiyatlarındaki artış hızlanabilir. Skalanın diğer ucundaysa, kira pazarında hali hazırda dar olan kiralık konut stokları üzerindeki baskı azalarak, kira büyümesinde kademeli bir yavaşlamaya yol açabilir.
Bulgular ve alıntılar:
- The Guardian ve diğer gazeteler, “Resmi istatistikler, aslında mevcut kiracıların yarısından fazlasının kredi ödemelerini karşılayabilecekken sadece %6’sının ilk kez konutlarını alabilmek için gerekli kredilere erişimi olduğunu” bildiriyor.
- Bu açmazın giderilmesi, özellikle belirli mülk kategorileri arasında daha hızlı bir değer artışı, ancak beraberinde de kira değerlerinde daha yavaş büyüme olasılığını doğurabilir. Bu değişimler (eğer uygulanırsa) yatırımcıların yatırım önceliklerine de bağlı olarak kimi ev sahiplerine daha çok ya da az uyabilir.
- Bağımsız, fakirlikle mücadele kuruluşu Joseph Rowntree Vakfı (JRF) kiracıların konut alabilmeleri için daha fazla fırsat yaratılmasını savunuyor. ‘Landlord Today’ kısa süre önce adı geçen yardım kuruluşunun özel kiracılara da tıpkı Thatcher döneminin belediye konutlarındaki kiracılara yönelik “satın alma hakkı” politikası gibi, özel konutlarda yaşayan kiracılara da satın alma fırsatı verilmesi çağrısını yayınladı.
Muhafazakar lider adaylarının konut politikaları
Kredi koşullarını yeniden şekillendirmeye yönelik yukarıda bahsedilen planların dışında konut konusu Muhafazakar Parti liderlik kampanyalarının çok gündemi olmadı. Liz Truss, hükümetin dayattığı konut inşa hedeflerini rafa kaldırmaktan ve yerel makamlara konut ve inşaatla ilgili kararlar üzerinde daha fazla yetki vermekten bahsetti. Rishi Sunak ise ‘yeşil kuşağı’ korumak, ancak yapılaşma için daha fazla ‘kahverengi araziyi’ (üzerinde daha önce imar yapılmış ancak bugün atıl olan arazi) yeniden imara açmak arzusunu dile getirdi.
Önerilen bu politika değişiklikleri emlak yatırım piyasası üzerinde doğrudan çok etki edecek çapta öneriler gibi gözükmüyor. Örneğin Liz Truss, liderlik yarışını kazandığı taktirde Sosyal Sigorta primi katkı payları hemen indirmeyi vadediyor. Bu, potansiyel olarak hanelerin bütçelerini, enflasyonun ve artan enerji maliyetlerinin etkilerine karşı bir miktar korumaya yardımcı olabilir. Bunun, insanların ev satın alma veya kiralama için daha fazla bütçelerinin olmasına yönelik küçük de olsa olumlu bir etkisi olabilir. Bununla birlikte, Rishi Sunak’ın destekçileri, Truss’ın önerdiği bu politikanın enflasyonu daha uzun süre yüksek tutabileceğini belirtiyorlar. Bunun da uzun vadede harcama gücünü aşındıracağını ve dolayısıyla tam tersi bir etkiye sahip olacağını savunuyorlar.
Kısacası, şu an için iktidar partisinin liderliğine soyunan adaylardan emlak yatırımcıları için radikal etkisi olacak herhangi bir politika değişimine dair bir işaret gelmedi. Emlak yatırımcıları için ‘bekleyip görme’ zamanı!
Bulgular ve alıntılar:
- Rishi Sunak, “gelecek parlamento dönemi sonuna kadar” gelir vergisini 4 puan düşürme sözü verdi. Bu, aynı zamanda harcanabilir gelirlerin de artması demek olacaktır. Ancak bunun birkaç yıl yürürlüğe girmesi olası değil. Sunak, daha önce Nisan 2024’e kadar gelir vergisini 1 puan azaltmayı taahhüt etmişti.
- Yüksek enflasyonun korunmasına yardımcı olabilecek kısa vadeli önlemlere karşı çıkarak “Enflasyonun ve faiz oranlarının yükseldiği bir dönemde aşırı borçlanmaya girişmenin akıllıca olacağını düşünmüyorum” dedi.
- Estate Agent Today’de yer verilen Ulusal Emlak Alıcıları Birliği’nden (NAPB) Jonathan Rolande’ın görüşü; “Ülke genelinde milyonlarca insan için, kendi evlerine sahip olamamaları veya kiralayamamaları ciddi sıkıntı kaynağı. Bu kesim haklı olarak bu durumun nasıl iyileştirilebileceğine dair açıklamalar bekliyorlar. Ancak, ne Bay Sunak ne de Bayan Truss onlara yönelik bir şey söylüyor gibi görünmüyor.”.
- Aynı mecrada emlakçılara, liderlik yarışındaki hangi adayın emlak sektörü için daha iyi destek sunduğuna dair bir anket düzenlendi. Buna göre, emlakçıların “%24’ü Sunak’ı, %12’si de Truss’u tercih ederken, %64 gibi bir çoğunluk hiçbirini tercih etmediklerini” söyledi.
Kısaca: Ülke Genelinde Konut Fiyat Endeksi
2 Ağustos’ta Nationwide, yıllık ortalama büyüme oranını %11 olarak ölçümleyen Temmuz konut fiyat endeksini yayınladı. Şirket, “mevsimsel etkiler dikkate alındıktan sonra fiyatların bir önceki aya göre %0,1 arttığını ve bunun art arda on ikinci aylık artış olduğunu bildirdi. Bu sonuçla birlikte yıllık fiyat artışı dokuzuncu ayında da üst üste çift hanelerde kaydedilmiş oldu.”.
